Aile Hekimliği Polikliniğine Başvuran Hastaların Akılcı İlaç Kullanımı Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi Ve Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi

İdi̇l Ceren Balci, Nazli Haciağaoğlu, Engi̇n Ersi̇n Şi̇mşek

Keywords: akılcı ilaç, akılcı ilaç kullanımı, ölçek, eğitim

Aim:

Akılcı ilaç kullanımı (AİK) ‘Hastaların ilaçları, klinik bulguları ve bireysel gereksinimlerini karşılayacak dozlarda, yeterli bir zaman diliminde, kendileri ve toplum için en düşük maliyetle elde edebilmeleri’ olarak tanımlanmıştır. Bu çalışmada; polikliniğimize başvuran hastaların akılcı ilaç kullanım ölçeğini kullanarak mevcut hastalıklarını ve ilaçlarını, AİK durumunu ve bunu etkileyen faktörleri değerlendirmeyi amaçladık.

Method:

Kesitsel tipte bir çalışma olup Mayıs-Ekim 2021 tarihinde aile hekimliği polikliniğine başvuran 394 katılımcı dahil edilmiştir. Sosyodemografik veriler, kronik hastalık varlığı, mevcut kullanılan ilaçlar, ilaç kullanım sıklığı ve türü, egzersiz ve diyet varlığı, sigara kullanımı, B12 ve ferritin kullanımı sorgulanmıştır. Zeynep Demirtaş ve arkadaşları tarafından geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılan 21 sorudan oluşan ‘Akılcı İlaç Kullanım Ölçeği’ kullanılmıştır. Katılımcılardan evet, hayır, bilmiyorum şeklinde cevaplandırması istenmiştir. Ölçekte yer alan soruların 10 tanesini doğru, 11 tanesini ters önerme oluşturmaktadır. Ölçekten alınan puanların kestirim değeri 34 olarak belirlenmiştir; 35 ve üzeri akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeyi iyi olarak değerlendirilebilir.

Results:

Çalışmaya dahil edilen 394 katılımcının yaş ortalaması 39.0±11.7 yıl olup katılımcıların çoğu erkeklerden oluşmaktadır (%56.1). Katılımcıların 81 (%20.6)’inin ilkokul, 124 (%31.5)’ünün üniversite mezunu olduğu görülmüştür. Katılımcıların 147 (%37.3)’sinin bilinen kronik hastalığı vardır. Katılımcıların %16.0’ı ayda bir, %7.1’i birkaç günde bir, %8.6’sı haftada bir, %29.9’u her gün ve %32.5’i yılda birkaç kez ilaç kullanmaktadır. Katılımcıların Akılcı İlaç Kullanım Ölçeğinden aldıkları toplam puan ortancası 38.0 (20.0-42.0) olup 307 (%77.9)’sinin akılcı ilaç kullanımı bilgisine sahiptir. Kadın katılımcıların erkek katılımcılara göre Akılcı İlaç Kullanım Ölçeğinden aldıkları toplam puan ortancası fazla bulunmuştur (38.0). Katılımcıların Akılcı İlaç Kullanım Ölçeğinden aldıkları puanlar ile cinsiyet ve eğitim durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmıştır (sırasıyla p=0.004, p=0.000). Katılımcıların eğitim düzeyi arttıkça Akılcı İlaç Kullanım Ölçeğinden aldıkları puanlar artmıştır.

Conclusions:

Akılcı ilaç kullanımı halkın sağlığını, toplumların ekonomisini etkileyen küresel bir sağlık sorunudur. Akılcı olmayan ilaç kullanımı beraberinde kötü sağlık sorunları doğurabilir. Halkın eğitim seviyesinin arttırılması AİK için önemlidir. Daha geniş ölçekli çalışmalar yapılmalıdır.

#45